Polikistik Over Hastalığı
Normal yumurtalık fonksiyonları
Polikistik over hastalığının nasıl oluştuğunu anlayabilmek için, yumurtalık fonksiyonlarının bilinmesi gerekir. Üreme çağında yumurtalıkların iki ana fonksiyonu vardır; bunlardan biri düzenli adet kanamalarının arasında yumurta üretimi, diğeri ise östrojen ve progesteron hormonlarının Salınmasıdır.
Bu hormonlar yumurtayı döllenmeye ve Fallop tüplerini de embryo transferine hazırlar, ve döllenen embryonun rahimde tutunabilmesi için gerekli ortamı sağlar.
Beyindeki hipofiz bezinden yumurta gelişimini uyaran hormon (FSH) ve yumurtanın olgunlaşarak çatlamasını uyaran hormonların (LH) salınımı ile yumurta gelişimini ve yumurtalıklarda hormon üretimini kontrol eder.
Adet sonrasında FSH ve LH hormonlarının etkisi ile folikül gelişimi başlar, östrojen salgılayan her folikül bir yumurta içerir. Menstruel siklusun (adet dönemi) ortasında yumurtlama gerçekleşir.
Baskın olan folikül çatlar ve yumurta Fallop tüplerine atılır, çatlayan folikülün hücreleri progesteron hormonu salgılar. Boş folikül büzüşür, ve oluşan sarı renkli yapıya korpus luteum adı verilir.
Menstruel siklusun luteal faz denen ikinci döneminde korpus luteumdan östrojen ve çok miktarda progesteron salgılanır.
Eğer döllenme gerçekleşirse döllenen yumurta (embryo) Fallop tüplerinde üç dört gün geçirdikten sonra rahime gelerek endometrium denen rahimin iç tabakasına yerleşir. Östrojen ve progesteron rahmi embryonun tutunabilmesi için hazır hale getirir, ve embryonun besinini sağlar.
Eğer döllenmiş yumurta rahme tutunamazsa bu hormonlar yumurtlamadan iki hafta sonra iyice azalır, ve rahimin iç tabakası dökülür, buda adet kanamasına neden olur. Menstrüel siklus tekrar başlar.
Polikistik Over Hastalığı
Beyindeki hipofiz bezi yeterli miktarda FSH ve LH hormonu salgılamazsa yumurtlama gerçekleşmez, ve folikül (yumurta) gelişimi menstrüel siklusun ilk döneminde durur. Bu yüzden östrojen ve androjen hormonları sürekli yüksek düzeylerde olur. Yumurtalıklar büyür ve kistler oluşur, buda daha fazla östrojen ve androjen (erkeklik hormonu) hormonu salınmasına yol açar.
Artan hormon düzeyleri ve yumutlamanın olmaması kısırlığa neden olur. Artmış hormonlarla sürekli uyarılan endometrium (rahimin iç tabakası) kalınlaşır, ve buda fazla ve düzensiz kanamaya yol açar.
Yüksek dozdaki östrojenin endometrimu sürekli uyarması sonucu yıllar içinde rahim kanseri gelişebilir. Artmış androjen (erkeklik hormonu) düzeyleride aşırı kıllanmaya neden olur.
Polikistik Over Hastalığının Tanısı
Polikistik over hastalığının tanısı hastanın yakınmaları ve muayenesi ile kolaylıkla konabilir.
Tanının doğrulanabilmesi için kan hormon düzeylerinin ölçümü gerekir. Ultrason incelemesi ile yumurtalıklardaki kistler belirlenir. Eğer hastalık uzun süreden beri devam ediyorsa rahimden parça alınarak değerlendirilir.
Polikistik Over Hastalığının Nedenleri
Yumurtalıkların fonksiyonunu bozarak polikistik over hastalığına neden olan birçok faktör vardır. Bilinen bazı nedenler;
Şişmanlık
Polikistik over hastalığının en sık görülen nedeni şişmanlıktır. Yağlı dokular östrojen salgılar, buda beyindeki hipofiz bezinden yeterli FSH salgılanmasını engelleyerek yumurtlamayı engeller.
Diabet (Şeker Hastalığı)
İnsülin düzeylerinin yüksek olduğu diabetli hastalarda yumurtalıkların normal fonksiyonu bozulur ve polikistik over hastalığına benzer tablo gelişir.
Hormonal Bezlerdeki Düzensizlik
Böbrek üstü bezler veya diğer hormon salgılayan bezler çok aktif hale gelebilir ve polikistik over hastalığının bulgularını oluşturur. Fazla androjen (erkeklik hormonu) üretilmesi yumurtlamayı engeller. Adrenal bezlerden salgılanan androjenler yağ dokusunda östrojene çevrilir.
Polikistik Over Hastalığının Tedavisi
Tanısı konduktan sonra polikistik over hastalığının tedavisi kolaydır. Hasta ileride gebelik istemese bile mutlaka tedavi görmelidir, çünkü uzun süre yüksek düzeydeki hormonlara maruz kalınması rahim kanserine yol açabilir.
Kilo Verme
Birçok polikistik over hastası kilo vererek normale dönebilir. Uzun süreden beri şişman olan kişilerin kilo vermesi zaman ve çaba gerektirir. Bu hastaların doktor kontrolü altında verilen diet programlarını uygulamaları ve ekzersiz yapmaları gerekmektedir.
Ovulasyon İndüksiyonu (Yumurtlamanın Uyarılması)
Hastalığın tedavi edilmesindeki ana amaç kadının çocuk sahibi olabilmesi için yumurtlamanın uyarılmasıdır. Bu amaçla doktor kontrolünde bazı hormon ilaçları kullanılır. Klomifen aı verilen ilaç ile yapılan tedavi ekonomik, kolay ve yan etkileri azdır.
Beyindeki hipofiz bezini uyararak yumurta uyarıcı hormonun salgılanmasını sağlar. Bazen yüksek dozda ve uzun süreli kullanımı gerekebilir. Klomifene cevap vermeyen vakalarda enjeksiyon ile uygulanan hormon ilaçları kullanılır. Bu ilaçlar yumurtalıkların daha fazla uyarılmasına ve çoğul gebeliklere yol açabilir.
Hormon Tedavisi
Polikistik over hastalığının tedavisinde kullanılan en iyi hormon ilacı düşük doz doğum kontrol haplarıdır. Bunlar yumurtalıklardan hormon üretilmesini azaltarak yükselmiş androjen (erkeklik hormonu) düzeylerinin düşmesini sağlar.
Eğer 35 yaşın üzerinde ve sigara içiyorsanız doğum kontrol hapları önerilmez. İleride hamilelik istenmediğinde ve androjen düzeylerinin çok yüksek olduğu hastalarda aylık progesteron tedavisi ile adetler düzenlenir.
Cerrahi
İlaçlar ile tedavi sağlanamazsa laparoskopi ile lazer veya elekrokoter uygulanarak yumurtlama uyarılabilir.
Erken Tanı
Annesinde polikistik over hastalığı olan kadınlar dikkatli olmalıdır. Eğer adetlerin başlamasından beri adet düzensizlikleri varsa polikistik over hastalığı yönünden araştırma yapılması gerekir.
Sonuç
Polikistik over hastalığı aşırı kıllanmaya, adet düzensizliklerine, aşırı kanamalara, yumurtlamanın olmaması ve kısırlığa yol açar. Hastalığın nedeni kesinlikle bilinmemesine rağmen hastalık başarı ile tedavi edilebilir.
