Omurilik Hastalıkları

MÜLTİPL SKLEROZ

Mültiplskleroz, merkezi sinir sisteminin ak maddesinde görülen bir hastalıktır; rastlanma sıklığı 100 000′de 40-50′dir. Çoğunlukla 15-40 yaşlan arasındaki genç kadınlarda görülür.

NEDENLER

Nedenleri henüz bilinmeyen bu hastalık, evrimini nöbetlerle sürdürür. Nedenleri konusunda üç farklı etmen ileri sürülmektedir: Virüsler; metabolizma; bağışıklık.

Ancak, nedenin virüslere bağlı olduğu konusundaki varsayım, hastalığın kökeninde hiç bir virüs bulunamadığı için doğrulanamamıştır.

Metabolizma varsayımı, hastaların lipit metabolizmalarındaki bir dengesizlikten kaynaklanmak-, tadır. Bu konudaki araştırmalar sürmektedir.

Bağışıklıkla ilgili bir etmen konusundaki varsayımlar, hastalık sırasında kanda beyin antikorlarının artmasına dayanmaktadır. Ama laboratuvar incelemelerinde, hastadan alınan lenfositlerin besi yerinde üretilen sinir hücreleri üstünde de etkili olduklarının anlaşıldığını belirtmek gerekir.

TEŞHİS Klinik belirtiler

Başlangıç evresinde, hastalık son derece çeşitli ‘biçimlerde ortaya çıkar. Evrim bazen yavaş yavaş ilerleyicidir (baş dönmesi, karıncalanma, görme bozuklukları) ama bazen de apansızın gelişir ve hastanın yaşamını tehlikeye sokabilir (alt üyeler felci, torbada sidik birikmesi, gırtlak kasınması).

Klinik bakımdan, teşhisin konulmasında aşağıdaki noktalar rol oynar:

— hastanın yaşı (çoğunlukla gençlerde görülür);

— sinirsel bozuklukların sistemli değil, dağınık olmaları (yani birbirinden çok farklı merkezlerde görülebilirler);

— hastanın geçmişinin ve soy geçmişinin titizlikle incelenmesi (daha önce ortaya çıkmış, ama silik ve gizli kaldıktan sonra kendiliğinden düzelmiş nöbetleri ortaya çıkarabilir).

Bir ya da iki nöbet geçirildikten sonra hastada, aşağıdaki bozukluklardan bir ya da birkaçı gözlenebilir.

Felçler

Çoğunlukla yürümeyi engelleyen bir alt üyeler felcidir; genellikle bir kas sertliğiyle birliktedir. Ama yarım felç, tek bir üyenin felci ya da üçüz sinir, yüz siniri (tek yanlı bir yüz felci), göz hareket siniri (çift görme) gibi kafa sinirlerinin hastalanması da görülebilir.
Ayrıca, hekim, muayenesi sırasında yumuşak damakta bir felç bulunup bulunmadığını da denetlemelidir.

Beyincik sendromu

Yürümede bir dengesizlikle birlikte ivegen bir denge bozukluğu biçimindedir ya da hareket bozuklukları (istemli hareketleri yaparken ortaya çıkan titremeler), eşgüdüm bozuklukları (asinerji, adiyadokokinezi), hareket sırasında uzaklıkların iyi değerlendirilememesi (yazı bozukluklarına yol açar) biçiminde ortaya çıkar.

Konuşma yavaşlamış, hasta kekelemeğe başlamıştır.

Duyarlık bozuklukları

Hasta karıncalanmalar, duyarlık azalması (ender olarak), deride daralmalar, büzülmeler ve bir sertleşme duyabilir. Ensesini büktüğünde, sanki sırtından bir elektrik akımı geçiyormuşcasına irkilir (niteleyici bir belirtidir).

Duyu bozuklukları

Az ya da çok şiddetli görme bozuklukları (çift görme), göz tembelliği (görme keskinliğinin azalması) ya da baş dönmeleri (çevredeki cisimlerin dönmesi duyumu) biçiminde olabilirler.

Teşhisi sağlamlaştırmak amacıyla, bütün bu belirtilerin yanı sıra, çırpınma nöbetleri, büzücü kas bozuklukları (farkına varılmayan sidik birikmesi ya da sidik kaçırma ve piramit dışı bozukluklar) araştırmak gerekir.

Tamamlayıcı muayeneler

Mültiplskleroz hastalarında, başlıca üç muayenenin yapılması gerekir: Göz muayenesi; kulak-burun-boğaz muayenesi; omurilik sıvısının incelenmesi.

Göz muayenesi

Bu muayenenin amacı, görmede ve özellikle renklerin seçilmesinde bir azalma olup olmadığını ortaya çıkarmaktır. Muayenede merkezde bir skotom (görme alanında koyu bir leke) bulunması ve görme siniri, diskinde bir renk açılması (görme sinirindeki bir sinir iltihabını belirtir) aranır.

Kulak-burun-boğaz muayenesi

Özgül testlerle, bölgede hastalığın aranmasına dayanır.

Belkemiğine iğneyle girme

Belkemiğine iğneyle girmenin amacı, alınacak omurilik sıvısında lenfosit, albümin ve özellikle globülin miktarlarında görülebilecek bir artışı saptamaktır.

Beyin elektrosunda ya da yapılacak öteki incelemelerde, sonuçlar genelde normaldir.

EVRİM

Hastalığın evrimi önceden kestirilemez. Az ya da çok uzun geçici iyileşme dönemleriyle kesilen nöbetlerle gelişir. Gebelik çoğunlukla, nöbetleri başlatıcı bir etmendir.

Başlangıçta hastalığın geleceği konusunda bir şey söylemek güçtür. 10-20 yıl evrimden sonra, denge bozukluğu ve kas sertliği sonucunda hastanın toplumsal ve mesleksel yaşamını önemli ölçüde etkileyen yürüme güçlükleri ortaya çıkar. Bunlara büzücü kas bozuklukları, sidik yollarında ve akciğerlerde enfeksiyon ihtilatları da eklenerek, hastayı ruhsal bakımdan yıpratır.

AYIRICI TEŞHİS

Genç hastalarda mûltiplsklerozun teşhisi güçtür. Omuriliğin öteki yozlaştırıcı hastalıklarıyla, beyin omurilik iltihaplarıyla, beyin urlarıyla ya da omuriliği bası altında bırakan öteki hastalıklarla ve bazı kas hastalıklarıyla karıştırılabilir. Hastalık belirtilerinin son derece dağınık olması, sinir sisteminde sınırlı ve yeri belirli bir bozunla karıştırılmalarını önler.

TEDAVİ

Hastalığın kesin bir tedavisi yoktur; bununla birlikte, çeşitli yöntemler evrimi yavaşlatabilmekte

ve hastanın toplumsal-mesleksel yaşamını bir ölçüde düzeltebilmektedirler. Söz konusu tedavi yöntemleri şunlardır :

— kortizon ya da hipofiz ACTH hormonu türevleri olan iltihap sürecini durdurucu ilaçlar;

— B grubu vitaminleri;

— çok az yağ kapsayan bir beslenme rejimi;

— hastanın etkinliğini elden geldiğince uzun sürdürmesi amacıyla başvurulan yeniden eğitim ve ruhsal tedavi.